Planten krijgen beter passende zorg dan leerlingen

Is er een vergelijking te trekken tussen het ‘laten groeien’ van leerlingen en van planten? Een leerkracht en een tuinier zijn voor een deel op dezelfde manier bezig en letten op dezelfde signalen (zie: Lesgeven is net tuinieren). Er zijn ook verschillen en de vergelijking pakt in mijn ogen helaas nog steeds positief uit voor de planten.

Zeldzaam

Zeldzame planten worden gekoesterd. Er worden allerlei beschermende maatregelen genomen om ze te behouden: je mag het gebied niet betreden, de aanleg van nieuwe wegen en gebouwen wordt geblokkeerd en indien nodig worden de bodemomstandigheden verbeterd.
Unieke, zeldzame leerlingen zijn lastig. Ze worden zeker niet gekoesterd, maar er wordt gezocht naar een manier om hun ‘afwijking’ in te passen in het systeem. En dat systeem heeft problemen met achterblijvende groei of scheefgroei. Onze leerlingen duwen we daarom zoveel mogelijk binnen een kader, afgeleid van eindtermen die voor iedereen gelden.
De Triodosbank vraagt zich in een reclamespotje af of we wel genoeg groeien en of we wel moeten groeien. Zij stelt dat alles wat je aandacht geeft, groeit en dat groei meer is dan een cijfer. Dat we groeien door te delen en soms door helemaal niets te doen. Ok, een heel andere context, maar het is zo mooi te vertalen naar het onderwijs!

De juiste omstandigheden

Een tuinier werkt cyclisch: ieder jaar komen dezelfde werkzaamheden terug. Maar er wordt heel goed op de omstandigheden gelet. In een zacht voorjaar wordt bijvoorbeeld eerder gezaaid dan wanneer het lang blijft vriezen of constant regent. En bonen worden niet in een natte periode gelegd, want dan rotten ze weg in de grond. Er wordt gewacht op de juiste omstandigheden.
Van onze leerlingen eisen wij rechtlijnige vooruitgang. Er moet groei te zien zijn op het door de norm aangegeven tijdstip. Die norm is heilig verklaard en de marges worden steeds kleiner. Iedere leerling in een bepaalde groep krijgt op hetzelfde tijdstip en liefst in hetzelfde tempo dezelfde lesstof aangeboden. Als dat niet zo snel lukt, is er een probleem dat onmiddellijk moet worden aangepakt. Sterker nog: leerlingen moeten aan bepaalde voorwaarden voldoen voordat ze in groep 1 starten, anders wordt er gesproken van een niet meer in te lopen achterstand.

Als het niet lukt zoals het moet ….

Goed tuinieren wil zeggen dat je niet alleen iedere soort, maar zelfs iedere plant speciale aandacht en zorg geeft. Je moet goed observeren hoe de plant erbij staat en problemen en ziektes voorkomen. Daarbij is goede voeding van groot belang: geen kunstmest maar compost. Ook een goede vochthuishouding speelt mee. Niet alleen de planten, maar ook de omgevingsinvloeden en weersomstandigheden worden in de gaten gehouden: standplaats, zon, regen en temperatuur. En er worden steeds meer natuurlijke hulptroepen ingezet in plaats van chemische middelen (sluipwespen en lieveheersbeestjes als bestrijders van ongedierte en bijen voor de bestuiving). Zo kweek je sterke planten.
Onze leerlingen dwingen we in een uniform systeem. Binnen het systeem zijn een aantal routes mogelijk,  maar ook die liggen voor het grootste deel vast en moeten gevolgd worden. We hebben nog geen schooluniformen, maar we streven wel naar zoveel mogelijk uniformiteit. Onze leerlingen krijgen vaak vulling in plaats van volwaardige voeding, ze mogen  alleen drinken of naar het toilet in de pauzes en bij afwijkingen worden er veel te snel chemische middelen (medicijnen) ingezet.  Daarmee kweek je ‘kasplantjes’ die slecht groeien.

Variatie of stoornis

Kwekers juichen soms bij ‘afwijkingen’ in hun planten. Daar wordt mee verder gewerkt om er nieuwe soorten (cultuurvariëteiten) uit te kweken.
Bij leerlingen zijn afwijkingen al heel snel stoornissen. We geven die afwijking liefst zo snel mogelijk een naam en daarmee het kind een etiket. Dat etiket rechtvaardigt een behandeling van de stoornis, ook al heeft het kind er zelf helemaal geen last van. De omgeving mag er geen hinder van ondervinden.

Het systeem faalt

Ik generaliseer, ik ben me ervan terdege van bewust. Ik ken tuinbedrijven waar grootschalige productie voorop staat en alleen de opbrengst telt, hoe ze die ook behalen.
Ik ken ook scholen waar het onderwijs wél goed is aangepast aan de individuele leerlingen en studenten. Met het bovenstaande wil ik ook niets afdoen aan de inzet van leerkrachten en docenten. Ik weet hoe zwaar hun taak is en dat zij het beste voor hebben met hun leerlingen en studenten. Maar ze zitten vast in het systeem. En dat systeem kan een stuk beter. Ook voor leerkrachten is het systeem niet passend.

Passende zorg

‘Eigenwijs’ mag niet, hoewel er momenteel veel enthousiasme is voor de pedagogiek van Reggio Emilia: het competente kind leert zelfontdekkend en veel kennis en vaardigheden die al in het kind aanwezig zijn, komen spelenderwijs tot ontwikkeling. Omscholen of bijscholen op latere leeftijd mag nog wel (op eigen kosten); unschooling kan echt niet. Ondertussen zitten er ook dit schooljaar in ons land veel leerplichtige kinderen ongewenst thuis, omdat ze niet worden geaccepteerd door het schoolsysteem! Omdat ze niet passen binnen de norm?
Passend onderwijs, hoe passend is dat en voor wie?